GASTBLOG - door Pauline van Berkel

Stilgeboren kindjes

In loving memory of Rosa*, 19 oktober 2018

Als geboortefotograaf weet je dat het kan gebeuren, een stilgeboren kindje. Ik heb nooit angst gehad om een overleden kindje te zien. En ik wist ook: als ik ooit als fotograaf vrijwilligerswerk zou gaan doen, dan zou dat voor ouders van overleden kindjes zijn. Ik hoopte vooral dat ik het gewoon nooit zou meemaken, omdat je het niemand gunt om een kindje te verliezen. Maar hoe meer geboortes je fotografeert, hoe groter de kans dat je het een keer meemaakt. In 2018 overkwam het mij. Ik wil jullie graag vertellen over die ervaring en afsluiten met tips voor wanneer je het als beginnend geboortefotograaf ooit tegen zou komen.

Ik was 4 jaar geboortefotograaf toen ik op wacht stond voor Annette, een vriendin van me voor wie ik drie jaar eerder ook de geboorte van haar zoontje fotografeerde. Ze was dolgelukkig, want ze verwachtte een meisje. Haar dochter had het te doen, met al vier broers in huis. Nu zou dan eindelijk dat zo gewenste zusje komen. Maar met nog een jongen was Annette net zo gelukkig geweest, want de weg naar deze zwangerschap was niet zonder hobbels geweest.

Op een ochtend in oktober ging mijn telefoon. Het was Annette, die inmiddels bijna 35 weken zwanger was. Ik kon niet opnemen, maar appte wel meteen terug met de vraag of het spoed was.

“Pauline, het is niet goed, kindje is overleden” kwam er terug.

De wereld stond stil.

Je gunt dit niemand en je weet dat het altijd kan gebeuren. Dat je het een keer tegen kan komen in je werk. Maar dit was ook nog eens mijn vriendin. Ik appte mijn eerste reactie: “nee”. Ongeloof. Verlammend ongeloof. Nee. Het zal toch niet, dit kan niet, nee. Toen pas drong het tot me door dat dat een raar berichtje was en dat het sowieso niet via de app moest. Dus ik belde haar. Het was geen nare grap, het was werkelijkheid. Het kindje had geen hartslag meer. De bevalling was begonnen en ze wilde graag dat ik toch kwam. Geen seconde twijfel: “ik kom er direct aan”.

In het ziekenhuis aangekomen werd ik supergoed opgevangen door de verpleegkundige, die ik gelukkig al kende van een eerdere bevalling. Ik vond het zo enorm fijn om zelf hierbij ook een bekend gezicht te hebben! Net zoals Annette zo blij was mij te zien.

Haar man Julio was namelijk aan het werk en niemand kon hem te pakken krijgen! De verpleging was druk aan het rondbellen, op zoek naar de juiste locatie waar hij aan de slag was en wie daar bereikbaar was om Julio op te zoeken en naar het ziekenhuis te sturen. Dus voor Annette was het heel fijn dat ik in ieder geval binnen kwam. Een vertrouwd gezicht.

Toen ik de verloskamer binnen kwam, stond Annette onder de douche, want de weeën waren nu goed op gang. Ik ging erbij staan, nog even zonder foto’s te maken. Ze vond het zo zwaar, om het vreselijke nieuws te verwerken en daar bovenop deze weeën te krijgen. We bespraken de optie pijnbestrijding. (Ik heb een doula achtergrond en dat wist Annette) Alle voorgaande bevallingen had ze nooit pijnbestrijding gehad en het voelde als falen om die nu wel te vragen, zei ze. Maar nu had ze pijn in haar hart erbij, de grootste pijn die een moeder kan voelen en daarvoor was geen verdoving. Ze besloot daarom dat het ok was om deze keer wel pijnbestrijding voor de fysieke pijn te vragen.

Maar zover is het nooit gekomen. De heftige weeën die ze voelde, waren deel van de overgangsfase. De laatste fase voor persdrang, die zo ongelofelijk heftig kan worden. Het punt waarop bijna elke vrouw roept dat ze het niet kan. Annette had al volledige ontsluiting. Op dat moment arriveerde Julio ook. Hij wist dat er iets niet goed was, maar nog niemand had hem verteld dat zijn dochtertje was overleden. Hij kreeg dat nieuws te verwerken terwijl het hoofdje al stond. Ik vond het echt niet kunnen om op dat moment een foto van hem te maken. Maar de geboorte fotografeerde ik wel, want ik wist dat Annette dat zo graag wilde.

Een prachtig klein meisje werd geboren. En het was stil. In heel mijn leven heb ik nog nooit zo’n stille stilte gehoord als in die kamer op dat moment.

Rosa.

De kleine Rosa was prachtig. Ze moest die nacht overleden zijn, want de avond ervoor had Annette haar nog gevoeld. En dat was ook wel te zien, want Rosa was nog zo mooi. Alsof ze gewoon sliep. Ze mankeerde niks, ze had lieve, kleine handjes, donkere haartjes, alles behalve het zo gewenste huiltje. Ik maakte volop foto’s en dat was geen moment moeilijk. Ik heb ook gehuild. Dikke middelvinger naar professioneel opstellen, dit was mijn vriendin. En bovendien, professioneel is niet hetzelfde als harteloos. Dus liet ik het gewoon gebeuren, lang leve de autofocus.

Rosa heeft een hele poos bij haar moeder gelegen. Julio knipte de navelstreng door. Op sommige momenten kon je haast niet merken dat deze geboorte toch anders was. Er was een baby. Er waren opmerkingen over de haartjes en de nageltjes. Er waren zelfs beschuitjes met muisjes. Het enige verschil was dat er geen baby huilde en een intens verdriet en verslagenheid op de gezichten.

En al die tijd bleef ik fotograferen. Julio die zijn dochtertje vasthield, de moeder van Annette die haar kleindochter kwam bewonderen en haar dochter troosten, het maken van afdrukjes van handjes en voetjes, het wegen en meten en de vele, vele details van dit prachtige, kleine meisje. Nu meer dan ooit, zouden mijn foto’s van onschatbare waarde zijn voor het verwerken van dit immense verdriet. En dat heeft Annette me later ook nog vaak op mijn hart gedrukt. Nog nooit was mijn werk zo dankbaar.

Met nul ervaring in uitvaartfotografie, fotografeerde ik ook nog de uitvaart, waarbij de foto’s van de geboorte op het scherm getoond werden. Ik was er ook echt wel trots op, op die foto’s. En op de troost die ze konden bieden.

Voor mij was deze ervaring de doorslag om wat te gaan doen met mijn voornemen. Een paar weken later stuurde ik mijn aanmelding voor de stichting Make a Memory, om als vrijwilliger foto’s te gaan nemen van overleden en stervende kinderen. Inmiddels heb ik al meerdere keren ouders mogen steunen met een herinnering aan hun geliefde kind. Ik heb nu ook gezien dat niet alle stilgeboren kindjes nog zo mooi zijn als Rosa was. Soms is er al flink veel verkleuring of laat het velletje een beetje los. Maar dan zijn er altijd nog wel foto’s te maken van details. Ik ben blij dat ik dit kan doen, want ik besef dat niet iedereen dat aan kan.

Mijn tips voor geboortefotografen die geconfronteerd worden met overlijden van het kindje:

• Als je van tevoren hoort dat een ongeboren kindje is overleden of zal komen te overlijden en je denkt dat je dat niet aankunt, geef dat dan eerlijk aan. Ga op zoek naar een collega die het over wil nemen of verwijs mensen naar de stichting Make a Memory.

• Denk niet te snel dat je het niet aan zou kunnen. Make a Memory fotografeert geen bevallingen, die komen alleen een uurtje als het kindje al geboren is. Jouw werk zal dus veel waardevoller zijn. En het kan ook gebeuren dat een kindje overlijdt bij de bevalling, dus het kan je sowieso overkomen. Dus als je twijfelt, overweeg dan wel serieus om toch zelf te gaan.
  
  
• geef bij de verpleegkundige/verloskundige aan als je iets moeilijk vindt of nooit eerder hebt meegemaakt. Zij kan dan daar ook rekening mee houden en eventueel enige ondersteuning/ sturing geven.
  
  
• Het is normaal als je onder de indruk bent. Je kunt altijd even van de kamer af lopen om stoom af te blazen.
  
  
• Niet elk overlijden zie je aankomen. In principe blijf ik bij complicaties tijdens een bevalling altijd fotograferen, tenzij de ouders of verplegend personeel zeggen dat ik moet stoppen. Je hebt dan misschien het gevoel dat ze je sensatiebelust vinden, maar de foto’s gaan de ouders enorm helpen bij de verwerking (ook als het kindje gewoon overleeft!). Verplegend personeel zal dat meestal ook wel beseffen. Als je twijfelt, benoem dan gewoon dat dat de reden is dat je fotografeert: voor de verwerking van de ouders.
  
  
• Als je gebeld wordt wanneer het kindje al geboren is, probeer dan zo snel mogelijk erheen te gaan. Overleden kindjes verkleuren snel. Al na een paar uur is het een heel ander beeld dan direct na de geboorte. Voel je dan niet opdringerig, want het zal het meest dankbare werk zijn dat je ooit doet.
  
  
• Fotografeer details. Het handje op de handen van de ouders, een close-up van het babyneusje, voetjes doen het ook altijd goed. Dit zijn ook foto’s die ouders makkelijker aan anderen laten zien, wat hen weer helpt om erover te praten.
  
  
• Fotografeer details, maar ook het hele kindje. Ook als die er niet zo mooi meer uitziet. Dat is namelijk wel hoe de werkelijkheid is. En ook dit is goed om terug te kunnen zien.
  
  
• Fotografeer dat ze de baby vasthebben. Mits ze dat willen. In mijn vrijwilligerswerk voor Make a Memory trof ik ook een vader die de baby niet wilde aanraken, dat mag ook! Wees dan creatief om zo’n vader met baby toch op de foto te krijgen. Bijvoorbeeld vader die naar het kindje kijkt, vader in focus, baby out of focus op de voorgrond. Of misschien durft hij wel zijn hand op het dekentje te leggen.
  
  
• Zwart-wit omzetting kan helpen om de verkleuring van overleden kindjes wat te verzachten.
  
  
• Wees niet bang om te laten zien dat het overlijden je niet koud laat. Dat maakt je mens.
  
  
• Noem het kindje bij zijn of haar naam. Benoem de mooie dingen. De ouders zijn nog steeds verliefd op dit kindje en vinden het fijn te horen dat anderen hun kindje ook bewonderen. Het is ook echt niet raar om de ouders te feliciteren, naast dat je ze condoleert. Ze zijn ouders geworden!
  
  
• Vraag de naam van de verpleegkundige die erbij was. Praat achteraf nog even met hem of haar. En schroom later ook niet om contact met diegene op te nemen als je er nog eens over wil praten. Sowieso: praat erover. Zoek naderhand contact met een vertrouwd persoon om te vertellen wat je hebt meegemaakt en het te verwerken.

Een overleden kindje is het meest verdrietige dat er bestaat, maar ook het meest dankbare werk dat je zult doen als fotograaf.

Liefs,
Pauline van Berkel
Geboortefotograaf

Stichting Make a Memory: www.makeamemory.nl

Met dank aan Annette en Julio, voor het gebruik van hun foto’s bij dit artikel en verpleegkundige Laurien voor haar feedback.

Ben jij geboortefotograaf en zou je ook eens een gastblog willen schrijven? Of heb jij misschien vanuit een andere hoek ervaring met een geboortefotograaf en wil je hier eens over vertellen?

Neem dan contact op met De Geboortefotograaf via info@degeboortefotograaf.nl